|
|
 |
|
|
|
| In de bronstijd werd natuurlijk niet alles van brons gemaakt. In tegendeel,
bronzen voorwerpen waren uiterst zeldzaam. Net als in de steentijd, werd
bijvoorbeeld vuursteen nog veelvuldig toegepast. Maar ook vele andere materialen
die voorhanden waren werden gebruikt, zoals hout, hoorn, been, gewei. En
zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen van materialen die toegepast
werden voor huizenbouw, kleding, aardewerk etc. Toen de bronstijd in Nederland
begon vulde het brons alleen de varietijd aan materialen aan, waardoor
meer toepassingen mogelijk waren dan daarvoor.
Hieronder zal ik wat voorbeelden geven van wat ik zoal gemaakt en verzamelt heb aan niet-bronzen voorwerpen. Aangezien ik mij voornamelijk concentreer op het bronsbewerken, heb ik niet de mogelijkheid om veel tijd in andere technieken te steken. Om die reden zijn daarom verschillende voorwerpen niet door mijzelf gemaakt. Maar om een beetje een meer kompleet beeld te geven van wat men zoal had in de bronstijd, heb ik deze er ook bijgevoegd. |
Vuursteen
Algemeen
 |
| Voor honderden duizenden jaren is vuursteen een van de belangrijkste materialen geweest voor het maken van gereedschappen. In ons gebied bereikte de kunst van het vuursteen bewerken zijn hoogtepunt in de bronstijd. Vuursteen is een gesteente dan vooral in kalklagen en ijstijd afzettingen voorkomt. Het kan bewerkt worden door om een gecontroleerde manier scherven van een stuk vuursteen af te slaan of te drukken. Deze scherven (zie afbeelding) kunnen direct als snij of schraap gereedschap gebruikt worden. Ook kan een stuk vuursteen gevormt worden tot meer complexe voorwerpen zoals bijvoorbeeld dolken, bijlen, sikkels en pijlpunten. Hiervoor is zeer veel vaardigheid en ervaring vereist. Om die reden laat ik het vuursteen bewerken over aan de daarin gespecialeerden. |
Dolk en schede
 |
 |
 |
 |
| Deze dolk is gemaakt door Diederik, een vuursteen bewerker in Archeon. De dolk is een miniatuur versie (10cm lang) van de beroemde Deense dolken. Deze miniatuur vorm is ook in Denemarken teruggevonden. Dolken van een iets ander type zijn ook in Nederland teruggevonden, en zijn in die tijd waarschijnlijk ook vanuit Denemarken geimporteerd. De schede heb ik zelf gemaakt. Het is een reproductie van de schede van Ötzi, en is gemaakt van de bladeren van zeggegras. | |||
Type III Deense dolk door D.C. Waldorf
 |
 |
 |
 |
| D.C. Waldorf is een van de weinige vuursteen bewerkers die erin is geslaagd om de Deense dolken te kunnen produceren, inclusief de zeer complexe Type IV dolken. En het mooie is, hij verkoopt ze ook via zijn site. Dit is een wat eenvoudiger type dolk, een type III. Maar deze dolk is al verreweg een meesterwerk. Het is gemaakt van Deense vuursteen, dus volledig authentiek. De dolk is 19cm lang, en heeft de typerende "stitching" aan beide zijdes van het handvat, aangebracht door indirecte percussie. | |||
Been, hoorn & gewei
| Organische materialen als been, hoorn & gewei zijn in Nederland zelden teruggevonden. Dit komt doordat deze materialen alleen in zeer beperkte omstandigheden bewaard blijven. Het is echter wel zeker dat deze materialen zeer algemeen gebruikt zijn. Deze materialen waren in grote hoeveelheden voorhanden als overblijfsel van geslacht vee en jacht, en zal voor allerlei doeleinden zijn benut. Hieronder zal ik een aantal voorbeelden geven. |
Hoornen kam
 |
| Deze kam is gemaakt van runderhoorn, en is gebaseerd op de kammen die in Denemarken zijn teruggevonden. Hoorn kan door het in heet water te legen week worden gemaakt, en vervolgens gebogen. Op die manier kan het dunne (holle) gedeelt van de hoorn tot vlakke platen worden verwerkt, waarvan weer dit soort kammen werd gemaakt. Hoorn komt voor in transparant wit en ondoorzichtig wit en zwart. Een Nederlandse vondst van hoorn is het handvat van het dolkje van Bargeroosterveld, gemaakt van zwart gekleurd hoorn, en versiert met tinnen pinnen. |
Naalden van gewei
  |
| Van been, hoorn en gewei is gewei het sterkste en duurzaamste materiaal.
Dit maakt het dus zeer geschikt voor naalden, priemen en dergelijke. Deze
naalden heb ik met moderne middelen gemaakt. De gaten zijn echter met vuursteen
aangebracht. Met een klein vuurstenen puntje zijn deze erin geboord (links)
en geschaaft (rechts).
De harde laag van gewei is over het algemeen slechts enkele millimeters dik, waarbinnen zich de zachte kern bevind. Door het week maken van de kern na het enkele dagen in water heeft gelegen, kan hier vuurstenen of bronzen gereedschap worden gezet. Daarom is gewei zeer geschikt als gebruikt voor handvaten. |
| Houten voorwerpen uit de bronstijd zijn in Nederland nauwelijks gevonden. Toch moet veel houten voorwerpen in gebruik zijn geweest. Deze voorwerpen zullen voor zover mogelijk door vondsten uit het buitenland worden gebaseerd. Maar dit geeft nog maar een zeer beperkt beeld van alle houten voorwerpen die in gebruik zijn geweest. Om een kompleter beeld te geven zullen dus bepaalde voorwerpen ingevuld moeten worden. |
houten hamer
  |
| Houten hamers zijn teruggevonden uit de steentijd (Meare Heath, UK), bronstijd (Zurich-Alpenquai, Zwitserland) en ijzertijd (Glastonbury Lake Village, UK). De eerste hamer is uit een taxus stam met haakse zijtak gemaakt. De tweede is veel geavanceerder, en bestaat uit een rechthoekig hamerblok met steel bevestigd. Mijn hamer is gebaseerd op de laatste hamer. Het hamer blok en de steel zijn beide gemaakt van eikenhout. Hierbij heb ik gebruik gemaakt van mijn kokerbijl en mes. Het gat was het moeilijkst. Deze heb ik uitgebrand met gloeiende kooltjes. Hierdoor onstonden wat scheuren in het hout. De steel is vast gezet met een wig. Om te voorkomen dat de hamerkop splijt, heb ik rauwe huid erom gewikkeld. |
Vijl
 |
| Vijlen zijn uit de bronstijd niet teruggevonden. Dus of ze bestonden in het geheel niet, of niet in een vorm die terug te vinden is. De vijl die ik gemaakt heb bestaat uit een stuk hout, met daarop een mengsel van huidenlijm en zand. Dit blijkt heel goed te werken. Mocht dit gebruikt zijn, dan zou het ook niet teruggevonden zijn. Maar of dergelijk vijlen werkelijk gebruikt zijn is nooit te achterhalen. |